ΤΟ ΑΠΟΚΡΥΦΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ (Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ 20-04-2006)

Κάθε χρόνο (τυχαίως άραγε;) κατά την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, λίγο πριν το Πάσχα δημιουργούνται γεγονότα προκειμένου να ταράξουν τους πιστούς και να κλονίσουν την Εκκλησία. Βεβαίως ματαιοπονούν όσοι ελπίζουν τα παραπάνω, αλλά εμείς πρέπει να δίνουμε «απολογία παντί τω αιτούντι» κατά το αποστολικό ρητό.[1]

Έτσι τη μια χρονιά εμφανίζουν ένα πρόσωπο του Χριστού φτιαγμένο από υπολογιστές, την άλλη ανακαλύπτουν σκάνδαλα και μυστήρια, ενώ φέτος στηριγμένοι σε μια ανακάλυψη[2] και την ανάγνωση ενός χειρογράφου, του λεγομένου ευαγγελίου του Ιούδα, αναμασούν ήδη γνωστές θεωρίες μιας αρχαίας αίρεσης, των Γνωστικών.

Τα απόκρυφα, είναι κείμενα που ακολουθούν την μορφολογία των κανονικών[3] κειμένων και λαμβάνουν ανάλογη ονομασία με αυτά των βιβλίων της Αγίας Γραφής, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Έτσι από τα πρώτα χρόνια της χριστιανικής ιστορίας εμφανίζονται ευαγγέλια, πράξεις επιστολές, αποκαλύψεις με το όνομα αποστόλων ή άλλων σημαντικών προσώπων της πρώτης Εκκλησίας. Αλλά και για την Παλαιά Διαθήκη υπάρχουν ανάλογα ψευδεπίγραφα έργα.[4]

Η πρόθεση των συγγραφέων των απόκρυφων ποικίλει. Άλλοι επιχειρούν να καλύψουν «κενά» των κανονικών κειμένων. Άλλοι θέλουν να μεταδώσουν τις αιρετικές διδασκαλίες τους υπό το όνομα ενός σημαντικού προσώπου. Άλλοι πιθανόν να διασώζουν κάποιες προφορικές παραδόσεις, αλλά και εκεί δυσδιάκριτη είναι η αλήθεια από το ψεύδος. Γενικά τα απόκρυφα περιγράφουν μυθιστορηματικά τα γεγονότα, αρέσκονται στην παράθεση εντυπωσιακών θαυμάτων και υψηλών θεωριών. Όμως δεν προσθέτουν κάτι στη γνώση μας που δεν περιέχεται ήδη στα κανονικά.[5]

Όμως η συγγραφή του συγκεκριμένου απόκρυφου ευαγγελίου, όπως ήδη υπαινιχθήκαμε, αποδίδεται σε πένα Γνωστικού συγγραφέα. Οι Γνωστικοί είναι αιρετικοί που εμφανίστηκαν ήδη από τα αποστολικά χρόνια. Υπήρξαν διάφορες ομάδες, με ανάλογες διδασκαλίες, που όμως όλες συγκλίνουν σε τρία θέματα. Πρώτον, η ύπαρξη του κακού στον κόσμο και η δυνατότητα δημιουργίας αυτού από έναν αγαθό θεό. Δεύτερον, ότι υπάρχει κάποια ανώτερη γνώση (παραδομένη από τον Ιησού σε λίγους μαθητές Του) στην οποία πρέπει να μυηθούν οι άνθρωποι. Τρίτον, στις ομάδες αυτές κυριαρχεί η περιφρόνηση προς το σώμα και την παρούσα ζωή ως κακών αφ’ εαυτών.[6] Χαρακτηριστικό κείμενο με τέτοιες δογματικές αποχρώσεις είναι το ψευδεπίγραφο ευαγγέλιο του Θωμά, το οποίο αντανακλά τη γνωστική ιδεολογία.[7]

Στην ίδια γραμμή κινείται και το λεγόμενο ευαγγέλιο του Ιούδα. Είναι ουσιαστικά το ευαγγέλιο μιας άλλης θρησκείας. Όπως όλα τα γνωστικά κείμενα επηρεάζεται από αντιλήψεις της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Περιφρονεί το σώμα, αφού πρέπει να πεθάνει ο ιστορικός Ιησούς για να «απελευθερωθεί» ο κρυμμένος θεός. Αυτό είναι ένα σημείο που δεν πρόσεξαν οι τηλεοπτικοί υπερασπιστές των θέσεων της Εκκλησίας. Γι’ αυτό και αποδίδει ιδιαίτερο και ευεργετικό ρόλο στον Ιούδα για την εξέλιξη των γεγονότων της Θείας οικονομίας. Γι’ αυτό και παρουσιάζει τον Ιούδα ως το μόνο μαθητή που κατανοεί το έργο του Χριστού. Υποθέτω ότι αμφισβητεί την αναγκαιότητα της Ανάστασης ως νέας οντολογικής αρχής για τη σωτηρία των ανθρώπων. Γράφω «υποθέτω» γιατί οι γνώσεις μας για το κείμενο περιορίζονται σε αυτά που παρουσίασαν οι δημοσιογράφοι, όταν εκδοθεί θα δούμε την πλήρη διδασκαλία του. Πάντως η απόρριψη της ύλης ως κακής δεν είναι χριστιανική άποψη. Σε μας διασώζονται ψυχή και σώμα, όλη η κτίση.

Τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται ανατρεπτικά σε πολλούς δημοσιογράφους ή και φυσιολογικά και απαραίτητα σε άλλους. Άλλωστε ακόμη και μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου επιχειρήθηκε κάποιος «εξαγνισμός» του Ισκαριώτη, ωστόσο η Εκκλησία έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν την ίδια αντίληψη,[8] κατέχει την αλήθεια και δε φοβάται το διάλογο, αλλά στηριγμένο σε επιστημονική βάση και με στοιχεία και γνώση του αντικειμένου, χωρίς εμπάθεια και φανατισμό.

Τα κίνητρα του Ιούδα είναι δυσδιάκριτα αλλά όχι ανυπόστατα. Ο ρόλος του ξεκάθαρος. Ο Κύριος ήλθε να σταυρωθεί και να αναστηθεί για τη σωτηρία των ανθρώπων, δεν χρειαζόταν η προδοσία. Οι προφητείες εκπληρώνονται χωρίς να δεσμεύουν την ανθρώπινη ελευθερία και συνεπώς την ευθύνη. Τον ρόλο του Ιούδα περιγράφουν τα κανονικά Ευαγγέλια, την ιστορική αξιοπιστία των οποίων δεν μπόρεσαν να κλονίσουν αρχαίοι και σύγχρονοι κριτικοί. Τον διατηρεί η Εκκλησία στη συνείδηση των πιστών, στα έργα των Πατέρων και μέσα από την υμνολογία των ημερών αυτών. Δεν υπάρχει αντισημιτισμός στα ιερά βιβλία μας, όσο και αν θέλουν κάποιοι να τον ανακαλύψουν «τραβώντας από τα μαλλιά» ορισμένες εκφράσεις. Δεν (πρέπει να) υπάρχει στους πιστούς.

Ανακεφαλαιώνοντας, το κείμενο που εμφανίστηκε είναι σαφώς ψευδεπίγραφο (ο Ιούδας δεν προλάβαινε να το γράψει). Το γεγονός της προδοσίας δεν αμφισβητείται (αλλά τα κίνητρα του προδότη). Προέρχεται από μια αιρετική ομάδα που εμφανίστηκε μετά τα γεγονότα της Θείας Οικονομίας (τους Γνωστικούς). Η σκοπιμότητα οδήγησε και τότε στην συγγραφή του (η διάδοση των γνωστικών δοξασιών) και τώρα στην δημοσίευση του (το οικονομικό όφελος τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία και η επιστημονική δόξα). Ελπίζω να μην αληθεύει αυτό που ακούστηκε ότι στο κείμενο αυτό επενδύουν οι Δυτικοί την καλυτέρευση των σχέσεων τους με τους Εβραίους. Οι καλές σχέσεις πρέπει να υπάρχουν, αλλά να στηριχθούν σε γερές βάσεις, σε αλήθειες, στην αναγνώριση του ιστορικού ρόλου και στην σωστή απόδοση ευθυνών μόνο εκεί που υπάρχουν και όχι σε αθώους απογόνους.

Τις άγιες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας που διανύουμε ας ξεχάσουμε αυτούς που επιχειρούν να ταράξουν τους πιστούς και να αποκομίσουν οφέλη. Ας στρέψουμε το νου και την καρδιά μας στα Θεία Πάθη και την ένδοξη Ανάσταση του ζωοδότη Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του συχνά προδομένου και από μας τους Χριστιανούς. Τα παραδείγματα που έχουμε μπροστά μας άλλα είναι προς μίμηση και άλλα προς αποφυγή. Εύχομαι ολόψυχα να έχουμε την ειλικρινή μετάνοια του Πέτρου και όχι την απέλπιδα μεταμέλεια και απόγνωση του Ιούδα. Καλό και ευλογημένο Πάσχα.