ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ:"Δημήτριος Χοϊλούς, «Μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε», Τό ὁμιλητικό ἔργο τοῦ Μητροπολίτου Πολυανῆς καί Κιλκισίου Ἀποστόλου Παπακωνσταντίνου (+2009), ἐκδόσεις Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη 2020" (Δημοσιεύθηκε στη ΘΕΟΛΟΓΙΑ 93 (2022) 264-267)

Ἡ Ἐκκλησία ἀκολουθώντας τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ πρός τούς Ἀποστόλους μεταφέρει τό μήνυμα τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως στούς ἐγγύς καί τούς μακράν καί καλεῖ τούς ἀνθρώπους πού θά τό πιστέψουν νά βαπτιστοῦν καί νά γίνουν μέλη τοῦ Σώματός του. Καί ἕως ὅτου γίνουν, τούς κατηχεῖ, τούς μυσταγωγεῖ καί στή συνέχεια ὡς μέλη τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας στηρίζει τήν πίστη τους καί τούς οἰκοδομεῖ στήν πνευματική τους ζωή. Ὅλα αὐτά σημαίνουν πώς ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι συνυφασμένη μέ τό κήρυγμα πού μεταφέρει τό μήνυμα τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας πρωτίστως μέ τήν ὁμιλία, τόν λόγο, τήν προσλαλιά, ἀλλά καί τήν ὑμνογραφία καί τίς ἄλλες μορφές τέχνης πού μέσα στή σιωπή τους μεταφέρουν μέ εὔγλωττο τρόπο τό κάλλος καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά τούς ἀνθρώπους.

Ὅσο ἀπαραίτητο εἶναι τό κήρυγμα γιά τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας τόσο πιό εὐάλωτο γίνεται, διότι ὁ κήρυκας/ὁμιλητής ὀφείλει νά εἶναι σέ διαρκῆ ἐγρήγορση καί νά μεταδίδει τήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου σέ ἀνθρώπους πού ἀνήκουν σέ μία συγκεκριμένη ἐποχή μέ τίς δικές της ἀνησυχίες, ἀλλά τήν ἴδια ἀναζήτηση γιά τήν ἀλήθεια καί τήν ὑπέρβαση τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Στήν ἐποχή μας ἡ θέση τοῦ ὁμιλητῆ καί ἡ ἐπιλογή πού θά κάνει γιά τό περιεχόμενο τοῦ κηρύγματός του γίνεται ἀκόμα πιό δύσκολη, ἄν λάβει κανείς ὑπόψη του ὅτι στούς ἀκροατές τῶν κηρυγμάτων συχνά ὑπάρχει ἄγνοια γιά τά θεμελιώδη τῆς πίστεως, ὄχι σπάνια σύγχυση ἤ ἀκόμη καί δοκησισοφία. Ὑπάρχει ὅμως καί ἀνάγκη γιά πνευματική τροφή καί ἐνδυνάμωση τῆς πίστεως, ὅταν μάλιστα ἡ μετάδοση ἑνός κηρύγματος ξεπερνᾶ τά ὅρια ἑνός συγκεκριμένου ἐκκλησιάσματος καί φτάνει σέ πολλαπλούς καί ἀπροσδιόριστους ἀποδέκτες, ὅπως συμβαίνει ὅταν μεταδίδεται ἐκτός τοῦ ναοῦ, μέ ποικίλους ἀγωγούς ἐπικοινωνίας.

Ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Πολυανῆς καί Κιλκισίου κυρός Ἀπόστολος Παπακωνσταντίνου (+2009), ἔμπειρος ποιμένας καί κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου γιά πολλές δεκαετίες, μέ πλούσια πνευματικά ἐφόδια, λιπαρή γνώση τῆς Γραφῆς καί τῆς πατερικῆς σκέψης, φιλόσοφος νοῦς ὡς πρός τήν ἀναζήτηση τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καί τήν πορεία τοῦ κόσμου, ἐπέλεξε νά ἐξηγήσει στό ἐκκλησίασμα τῆς Ἐπαρχίας του τό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας καί τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας, μέ ἁπλά λόγια, γλαφυρό ὕφος, παραστατικές εἰκόνες.

Ὁ Δημήτρης Χοϊλούς, μέ τό ἰδιαίτερο ἐρευνητικό ἐνδιαφέρον του γιά τή μετάδοση τοῦ μηνύματος τοῦ Εὐαγγελίου μέ τίς ἐργασίες του γιά τά ταφικά ἐπιγράμματα καί τή νεκρώσιμη ἀκολουθία, στήν πρόσφατη αὐτή μελέτη του, ἀναδεικνύει τίς θεολογικές θέσεις τοῦ μακαριστοῦ Ἐπισκόπου καί εἰδικότερα τοῦ μηνύματος πού ὁ ἴδιος ἐπεδίωκε νά  μεταδώσει στό ἐκκλησίασμα τῶν ἐνοριῶν τῆς Ἐπαρχίας του καί στή συνέχεια στούς ἀναγνῶστες τῶν κειμένων του. Ἡ ἔρευνά του αὐτή βασίζεται σέ τέσσερα Ὁμιλιάρια - Κυριακοδρόμια τοῦ Ἐπισκόπου: 1) Ἀποστόλου Παπακωνσταντίνου, Μητροπολίτου Πολυανῆς καί Κιλκισίου, Διακονία Λόγου, Κλικίς, 1995. 2) Ἀποστόλου Παπακωνσταντίνου, Μητροπολίτου Πολυανῆς καί Κιλκισίου, Σταυροαναστάσιμα Μηνύματα, Κιλκίς 1997. 3) Ἀποστόλου Παπακωνσταντίνου, Μητροπολίτου Πολυανῆς καί Κιλκισίου, Πρός οἰκοδομήν τῆς χρείας, Κιλκίς 2000. 4) Ἀποστόλου Παπακωνσταντίνου, Μητροπολίτου Πολυανῆς καί Κιλκισίου, Πῶς θά πιστέψουν ἄν δέν ἀκούσουν; Ἀκρίτας, Θεσσαλονικη 2001

Ἡ θεολογική σκέψη τοῦ μακαριστοῦ μητροπολίτη καί ὁ μή ἐφησυχασμός του γιά τήν πνευματική καλλιέργεια τοῦ ποιμνίου του ἀναδεικνύεται ἀπό τήν ἀνάλυση τῶν θεμάτων τοῦ ὁμιλητικοῦ του ἔργου πού ἐπιχειρεῖ ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου. Ὁ ἀναγνώστης του κατανοεῖ ὅτι ὁ μακαριστός Ἐπίσκοπος προσπαθεῖ νά μυσταγωγήσει τούς ἀκροατές του στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας καί νά τούς προσκαλέσει νά γίνουν «σύσσωμοι» καί «σύναιμοι» τοῦ Χριστοῦ. Οἱ γραπτές αὐτές ὁμιλίες θά μποροῦσαν νά χαρακτηριστοῦν μυσταγωγικές μέ ἀπώτερο στόχο τόν ἐπανευαγγελισμό τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ σέ μία ἐποχή πού ἡ κατήχηση τῆς Ἐκκλησίας ἔχει ἀρκετά ὑποχωρήσει.   

Στό βιβλίο «Μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε» ἀναδεικνύεται ἡ ἔντονη ἐπιμονή τοῦ μακαριστοῦ Ἐπισκόπου νά μή μείνει κανένας ἀκροατής του ἀνυποψίαστος γιά τόν Θεάνθρωπο Χριστό, τήν ἐξαγιαστική χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας καί τή ζωοποιό μετοχή στή θεία Εὐχαριστία. Μέ τό ὁμιλητικό του ἔργο μεταφέρει τό μήνυμα τῆς ἐλπίδας στούς πιστούς, μεταδίδει τήν ἐμπειρία τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καί ὁδηγεῖ στή θεία κοινωνία, ὅπου συναντᾶται ὁ Θεός μέ τόν ἄνθρωπο, οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους, μέ τόν Θεό Δημιουργό καί μέ ὁλόκληρη τή Δημιουργία. Μέ τόν τρόπο αὐτό προτείνει ἕνα ἄλλο τρόπο ζωῆς μέσα στίς ποικίλες δοκιμασίες τοῦ παρόντος αἰῶνος, ἡ ὁποία ἀντλεῖ τό νόημά της ἀπό τόν Σταυρό καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού καί τά δύο συνυπάρχουν, ὅπως ὁ ἴδιος μέ πάθος κήρυττε: «Ὁ Χριστιανός τῆς πίστεως καί τῆς ἀγάπης, σέ τοῦτο τόν κόσμο τῆς ματαιότητας, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου, ζῆ μέ τήν προσδοκία τῆς ἀναστάσεως καί ὄχι τοῦ θανάτου. Γιά τόν Χριστιανό ὁ πρόσκαιρος σταυρός πού σηκώνει μέσα του κλείνει πάντοτε τή δόξα τῆς ἀναστάσεως» (Πρός οἰκοδομήν τῆς χρείας, σ. 14).

Ταυτόχρονα ἡ ἐρευνητική αὐτή ἐργασία τοῦ Δημήτρη Χοϊλοῦ «Μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε», ἀποτελεῖ ἕνα σχολιασμένο ὁμιλητικό ἐγχειρίδιο γιά ὅποιον ἐπιθυμεῖ νά λάβει παραδείγματα γιά τή διακονία τοῦ Λόγου μέσα στή σύγχρονη ἐνορία. Ἡ διεισδυτική προσέγγιση τῶν ὁμιλητικῶν κειμένων τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτη Πολυανῆς καί Κιλκισίου Ἀποστόλου, ἀποτελεῖ ὁδηγό πού βοηθᾶ τόν ἀναγνώστη νά συνειδητοποιεῖ τόν ρόλο καί τή σπουδαιότητά του κηρύγματος γιά τή ζωή τοῦ πιστοῦ, ἐφόσον ἐνισχύει τήν πίστη του καί τή δεκτικότητά του στήν ἑξαγιαστική χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ἀναγνώστης τοῦ κειμένου γίνεται  μάρτυρας τῆς θεολογικῆς καί ποιμαντικῆς ἀγωνίας ἑνός ἐπισκόπου γιά τούς πιστούς πού ἐκκλησιάζονται καί γιά ἐκείνους πού ἀπέχουν. Συγχρόνως ἀντιλαμβάνεται μία δομική πρόταση γιά τήν παραδοσιακή μορφή τῆς ἀνώτερης ὁμιλίας, ὅπου μέ σύντομο τρόπο ἀναλύεται μία θέση/παράθεμα ἀπό τό εὐαγγελικό ἤ ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς μέ βάση τή Γραφή καί τήν πατερική θεολογία, ἐνῶ προτάσσεται μία ἐπιγραμματική ἀναφορά στό περιεχόμενο τοῦ ἀναγνώσματος στήν ἀρχή καί ἡ σύντομη ὁμιλία ἀνακεφαλαιώνεται μέ μία προτροπή.

Τό βιβλίο χωρίζεται σέ τέσσερα κεφάλαια. Στό Α΄ Κεφάλαιο μέ τίτλο: «Ὁ Μητροπολίτης Πολυανῆς καί Κιλκισίου Ἀπόστολος Παπακωνσταντίνου (1924-2009)» παρατίθεται ἐν συντομίᾳ ἡ βιογραφία του: τά παιδικά καί νεανικά του χρόνια, ἡ διακονία του στή Μητρόπολη Ζακύνθου, (1967-1974), τά δύσκολα χρόνια της ἐξορίας ἀπό τή μητροπολιτική του Ἐπαρχία, ἡ παραμονή του στήν Κοζάνη καί ἡ ποιμαντική προσέγγιση τῶν νέων στίς κατασκηνώσεις στόν Πτελεό - Μαγνησίας (1974-1991). Τέλος ἡ ἀρχιερατεία του στή Μητρόπολη Πολυανῆς καί Κιλκισίου καί οἱ δραστηριότητες πού ἀνέπτυξε ἐκεῖ. Στό Β΄ Κεφάλαιο μέ τίτλο: «Ἡ Ἐκκλησία καί τά μέλη της» παρουσιάζονται τά κείμενα πού διδάσκουν τούς πιστούς μέ ἁπλό τρόπο, βιβλική τεκμηρίωση καί εὐχαριστιακή προοπτική το δύσκολο καί ἐν πολλοῖς συγκεχυμένο θέμα τῆς Ἐκκλησιολογίας: τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ὁ σκοπός της, ὁ Χριστός κεφαλή της, ἡ ἑνότητα τῶν πιστῶν δεσμός πού διασφαλίζει τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ θεία εὐχαριστία κέντρο τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν, ἡ Ἐκκλησία φορέας τῆς ἀληθείας καθώς καί πτυχές τῆς εὐχαριστιακῆς Θεολογίας. Ἐπίσης προσεγγίζεται τό μυστήριο τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας, ἡ διακονία τῆς ἱεροσύνης καί ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἱεραποστολῆς. Στό Γ΄ Κεφάλαιο μέ τίτλο: «Τά ἱερά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας» ἐπισημαίνονται τά παραθέματα ἀπό τά τέσσερα Ὁμιλιάρια, πού ὑπενθυμίζουν τούς πιστούς τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τό μυστήριο τοῦ βαπτίσματος καί τήν παράδοση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ, γιά τή μετάνοια καί τή δύναμή της πού εἶναι δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό μυστήριο τῆς πίστεως καί τῆς προσευχῆς, τήν ἁγιότητα καί τό μυστήριο τοῦ θανάτου ὑπό τό πρίσμα τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν. Στό Δ΄ Κεφάλαιο μέ τίτλο: «Ἰδιαίτερα Ποιμαντικά Προβλήματα» ὁ συγγραφέας σταχυολογεῖ καί εὔστοχα ἀναλύει τίς θέσεις τοῦ Ἐπισκόπου γιά σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση γιά τή νεολαία καί τόν ρόλο τῶν λαϊκῶν στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας ὅπου σημαντική εἶναι ἡ θέση τῶν γυναικών. Στό Ε΄ Κεφάλαιο μέ τίτλο: «Οἱ ἀρετές τοῦ Χριστιανοῦ» καταγράφονται ἀπό τά τέσσερα Ὁμιλιάρια οἱ προτροπές τοῦ Ἐπισκόπου πρός τό ποίμνιο καί εὐρύτερα πρός τούς ἀναγνῶστες του γιά τήν ἐλπίδα, τή νηστεία, τήν ἀγάπη καί τή συγγνώμη. Ἡ ἐλπίδα θεμελιώνεται στό πρόσωπο τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ καί μαζί μέ τήν πίστη εἶναι ἡ ἀπάντηση στά ἀδιέξοδα τῶν ἀνθρώπων. Ἡ νηστεία ἐπικεντρώνεται κυρίως στήν ἄσκηση κατά τῶν παθῶν καί ἔχει κοινωνική διάσταση μέ τήν ἀποφυγή τοῦ φθόνου καί τῆς ἁρπαγῆς. Στήν ἑνότητα τῆς ἀγάπης περιλαμβάνεται ἡ θυσιαστική ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο, ἡ οἰκουμενικότητα  καί ἡ ἀνιδιοτέλεια τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης καί ἡ ἀπάντησή της στά σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Τέλος παρουσιάζεται ἡ δύναμη τῆς συγγνώμης πού εἶναι δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ κοινωνική σημασία της καί ὁ Χριστός ὡς πρότυπο τῆς συγγνώμης.

Συνοψίζοντας τό βιβλίο τοῦ Δημήτρη Χοϊλοῦ «Μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε» προσφέρει στόν ἀναγνώστη ἕνα δημιουργικό τρόπο προσέγγισης ὁμιλητικῶν κειμένων καί γνωστοποιεῖ εὐρύτερα ὁμιλητικά κείμενα ἑνός Ἐπισκόπου πού μέ ἐπίγνωση τῆς ποιμαντικῆς του εὐθύνης, ἀγωνίστηκε νά ἀφυπνίσει τό ἐκκλησίασμα γιά τήν πνευματική καί κοινωνική διάσταση τῆς ἐν  Χριστῷ ζωῆς, συμμετέχοντας μέ αὐτόν τόν τρόπο στό γενικό προσκλητήριο γιά τόν ἐπανευαγγελισμό τῆς κοινωνίας μας.

«Ὅταν ἐμεῖς ὁμολογοῦμε ὅτι προσδοκοῦμε ἀνάστασιν νεκρῶν, δέν πιστεύουμε  σέ ἕνα μόνο γεγονός πού θά συμβεῖ στή συντέλεια τῶν αἰώνων, ἀλλά ἐδῶ καί τώρα μέσα στή φθαρτότητα, στίς πίκρες, στά βάσανα, τά ποικίλα προβλήματα καί τά ἀδιέξοδά μας, μέσα στήν ψυχοφθόρα καθημερινότητα» [Μητροπολίτης Πολυανῆς καί Κιλκισίου Ἀπόστολος Παπακωνσταντίνου (2019)].